قدس آنلاین- طی روزهای اخیر مناطق جنوبی یمن به ویژه شهر عدن به صحنه‌ درگیری‌های شدید میان نیروهای تحت‌الحمایه امارات متحده عربی و همچنین عناصر مورد حمایت عربستان سعودی تبدیل شده؛ مسئله‌ای که موجبات پدیدار شدن بیش از پیش اختلافات عمیق و ریشه‌ای میان ریاض و ابوظبی در پرونده یمن را فراهم آورده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که نیروهای وابسته به ژنرال «عیدروس الزبیدی» رئیس شورای انتقالی جنوبی یمن که مورد حمایت امارات هستند، یکی از پایگاه‌های نظامی وابسته به نیروهای «عبدربه منصور هادی» رئیس جمهور مستعفی یمن را تصرف کردند. پس از این اقدام بود که مزدوران سعودی و اماراتی به شدت به جان هم افتادند. درگیری‌های میان نیروهای وابسته به عربستان و امارات در جنوب یمن عمدتا در منطقه «خور مکسر» متمرکز است. به دنبال این درگیری‌ها حدود ۲۰۰ نفر از هر دو طرف کشته و زخمی شده‌اند. این درحالی است که جنگنده‌های ائتلاف متجاوز سعودی همزمان با تداوم درگیری‌ها به صورت مداوم بر فراز آسمان عدن پرواز می‌کنند. این اولین باری نیست که نیروهای تحت‌الحمایه امارات و سعودی در یمن با یکدیگر درگیر می‌شوند. طی قریب به سه سالی که از تجاوز نظامی سعودی‌ها و متحدان آن‌ها به یمن می‌گذرد، طرف‌های سعودی و اماراتی همواره درگیری‌هایی را در عرصه میدانی با یکدیگر داشته‌اند که در هر برهه به نوعی متوقف شده است. اکنون نیز به نظر می‌رسد که اختلافات قدیمی و کهنه میان دو طرف بار دیگر سَر باز کرده است.

امارات از ابتدا مخالف بود

حقیقت آن است که امارات از همان ابتدا مخالف مشارکت در ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان علیه یمن بود. مقامات اماراتی به خوبی از اهداف تمامیت‌خواهانه عربستان سعودی در یمن اطلاع داشتند و به همین دلیل هیچ تمایلی از خود برای مشارکت در ائتلاف مدنظر سعودی‌ها نشان ندادند. با این حال، اصرارهای مکرر مقامات سعودی و وعده و وعیدهای آن‌ها به سران ابوظبی در نهایت موجب تجدیدنظر امارات در تصمیمش مبنی بر عدم مشارکت در ائتلاف ضد یمن شد. درهمین ارتباط، حتی «عبدالخالق عبدالله» مشاور سیاسی ولیعهد ابوظبی پیش از عضویت امارات در ائتلاف متجاوز سعودی، طی گفتگویی در مخالفت با ائتلاف مزبور، گفته بود: «عملیات طوفان قاطعانه که عربستان در یمن به راه انداخته چیزی بیش از یک ماجراجویی نیست». لذا اکنون که حدود سه سال از عملیات نظامی و تجاوزکارانه سعودی‌ها و متحدان آن‌ها در یمن سپری می‌شود و تمامی وعده و وعیدهای ریاض به ابوظبی درخصوص جنگ یمن روی زمین مانده است، شاهد علنی شدن اختلافات قدیمی میان آن‌ها هستیم.

به حاشیه رانده شدن ابوظبی

یکی دیگر از عواملی که درحال حاضر موجب برافروخته شدن خشم مقامات ابوظبی شده، سیاست عربستان سعودی برای تسلط بر تمامی مناطق یمن به ویژه مناطق جنوبی این کشور است. به طور کلی، موقعیت جغرافیایی یمن یک موقعیت کاملا راهبردی و استراتژیک است. این کشور از یک سوی مشرف بر دریای سرخ است و از سوی دیگر بر اقیانوس هند اشراف دارد. به همین دلیل، تسلط هرچه بیشتر سعودی‌ها بر خاک یمن امتیازات اقتصادی گسترده‌ای را برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت و فرصت را برای آن‌ها جهت هیمنه بیشتر بر شورای همکاری خلیج فارس فراهم خواهد آورد؛ مسئله‌ای که متقابلا، به حاشیه رانده شدن نقش ابوظبی در این شورا را در پی دارد. لذا مقامات امارات اقدامات توسعه‌طلبانه و یکجانبه عربستان سعودی در یمن را در تعارض آشکار با منافع و مصالح خود در شورای همکاری خلیج فارس قلمداد می‌کنند و به دنبال مقابله با این اقدامات هستند.

چشم طمع به نفت و گاز یمن

هرچند که یمن فقیرترین کشور عربی به شمار می‌رود اما این بدان معنا نیست که این کشور از منابع نفتی و گازی محروم است. بلکه برعکس، مناطق جنوبی یمن از لحاظ منابع نفتی و گازی بعضا سرشار نیز هستند. طبق آخرین آمار، در ژانویه سال ۲۰۱۴ میزان ذخایر نفتی یمن ۳ میلیارد بشکه بوده و در همین سال تولید نفت یمن به طور متوسط ۱۲۷ هزار بشکه در روز تخمین زده شده است. با تمامی این‌ها از زمان آغاز تجاوز نظامی عربستان سعودی و هم‌پیمانانش به یمن، تولید نفت و گاز این کشور عملا متوقف شده است. عربستان و امارات هر دو به این منابع نفتی و گازی چشم دوخته‌اند. عربستان به دلیل مشکلات و معضلات اقتصادی کنونی خود حاضر نیست که بر سَر منابع نفتی و گازی موجود در جنوب یمن با مقامات امارات وارد مذاکره و گفتگو شود. در طرف مقابل، سران ابوظبی نیز به دنبال سهم‌خواهی از ریاض به دلیل مشارکت در ائتلاف متجاوز سعودی هستند و فاکتور اقدامات مخربی را که تاکنون علیه مردم بی‌دفاع و بی‌گناه یمن انجام داده‌اند، در مقابل مقامات سعودی قرار داده‌اند.

اختلاف بر سَر جانشین صالح

یکی دیگر از موارد اختلافی میان عربستان سعودی و امارات، مسئله جانشینی «علی عبدالله صالح» دیکتاتور سابق یمن است که پس از تلاش برای فتنه‌انگیزی در صفوف یمنی‌ها، در عملیات ارتش و کمیته‌های مردمی به هلاکت رسید. پس از کشته شدن علی عبدالله صالح، عربستان سعودی به سراغ جریان «الإصلاح» یمن رفت؛ جریانی که از لحاظ ایدئولوژیک بیشتر با تروریست‌های القاعده همکیش است. این درحالی است که مقامات ابوظبی معتقدند «أحمد» فرزند صالح که هم‌اکنون در امارات اقامت دارد باید به عنوان جانشین دیکتاتور سابق یمن منصوب شود. پس از مخالفت احمد با عهده‌داری مسئولیت جانشینی پدرش و روی آوردن عربستان سعودی به جریان «الإصلاح» به عنوان یک جریانِ مغضوبامارات، اختلافات میان دو طرف بار دیگر شدت پیدا کرد.

شکست ائتلاف متجاوز سعودی

مقامات سعودی در شرایط کنونی تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا وضعیت در جنوب یمن را عادی جلوه دهند. در راستای همین تلاش‌ها سخنگوی دولت مستعفی و فراری یمن اعلام کرده که اوضاع در جنوب این کشور تحت کنترل است. این ادعا درحالی مطرح می‌شود که جنگنده‌های اماراتی اخیرا اردوگاه «النخل» وابسته به نیروهای تحت‌الحمایه عربستان در شهر عدن را به شدت هدف حملات هوایی قرار داده‌اند. بنابراین، برخلاف ادعای واهی سعودی‌ها مبنی بر آرام بودن اوضاع در جنوب یمن، درگیری‌های خونین میان طرفداران ریاض و ابوظبی در محور جنوبی همچنان ادامه ادامه دارد. علت اصلی تلاش مقامات ریاض برای کتمان این درگیری‌های خونین، سرپوش گذاشتن بر شکست ائتلافی است که حدود سه سال پیش برای تصرف تمامی خاک یمن تشکیل داده‌اند. در مقایسه با کشورهای عضو ائتلاف متجاوز سعودی، امارات قوی‌ترین عضو محسوب می‌شود و ریاض نیک می‌داند که ریشه‌دواندن اختلافات میان دو طرف و تعمیق آن، عملا ائتلاف متجاوزش را به شکست خواهد کشاند؛ شکستی که البته تاحدودی نشانه‌های آن از هم‌اکنون نیز قابل رؤیت است. لذا اکنون خاندان سعودی تمام ظرفیت‌های خود را به کار گرفته‌اند تا اگر نتوانستند اختلافات خود با اماراتی‌ها را حل‌وفصل کنند، حداقل مانع از آن شوند که حقیقت این اختلافات عمیق و ریشه‌ای در رسانه‌ها برملا شود.

سخن پایانی

متجاوزان عربستان سعودی و امارات درحالی به خاطر یک مُشت دلار در یمن به جان هم افتادند که اقدامات ضد حقوق بشری و ضد حقوق بشردوستانه آن‌ها علیه خیل عظیمی از مردم بی‌گناه تا به امروز بیش از ۱۳ هزار شهید و قریب به ۲۰ هزار زخمی برجای گذاشته است. این درحالی است که هزاران نفر دیگر نیز به دنبال شیوع بیماری‌های ناشی از حملات ددمنشانه به وسیله سلاح‌های ممنوعه بین‌المللی به امراض مختلف دچار شده و جان خود را از دست داده‌اند. طبق اعلام نهادها و سازمان‌های حقوق بشری نیز خشکسالی و قحطیِ نشأت‌گرفته از تداوم حملات وحشیانه به مناطق مسکونی یمن، میلیون‌ها نفر از ساکنان این کشور را تهدید می‌کند.

*منتشر شده در ویژه نامه بیت المقدس روزنامه قدس